του Χρόνη Βάρσου
Φιλολόγου-Ιστορικού ερευνητή
Η οθωμανική ναυτική δύναμη την οποία κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν στα 1821 οι Έλληνες ναυτικοί, δεν αποτελούσε πλέον το φόβητρο που ήταν για τους ευρωπαϊκούς στόλους τον 16ο αιώνα. Η ετοιμότητα και εκπαίδευση των πληρωμάτων είχε εξασθενήσει, εγκαταλειφθεί αλλά και σταδιακά εκχωρηθεί σε κρίσιμο βαθμό στους χριστιανούς ραγιάδες του Αιγαίου (Έλληνες μελλάχηδες των ναυτικών νησιών που στέλνονταν ετησίως να υπηρετήσουν στο στόλο). Ειδικά μετά την καταστροφή του σουλτανικού στόλου από το Ρωσσικό στον Τσεσμέ κατά τα Ορλωφικά στα 1770, η αυτοπεποίθηση για το «αήττητο» του οθωμανικού ναυτικού είχε χαθεί οριστικά. Εν τούτοις το τεράστιο μέγεθός του, η ισχύς των πολεμικών του σκαφών, οι αστείρευτοι πόροι για νέες ναυπηγήσεις και η ενίσχυσή του από τους έμπειρους στόλους των βορειο-αφρικανικών περιοχών (Αλγέρι, Τύνιδα, Τριπολίτιδα και Αίγυπτος) δεν άφηναν κανένα περιθώριο αμφισβήτησης για τον τελικό νικητή στην επικείμενη ναυτική αναμέτρηση. Ο Οθωμανικός στόλος αποτελούνταν στην αρχή της Επανάστασης σύμφωνα με διαφορές πηγές από 4 τρίκροτα, 13-17 δίκροτα, 16-18 φρεγάτες, 5-6 κορβέτες και δεκάδες μπρίκια.
Ο ελληνικός στόλος, στον πυρήνα του ουσιαστικά ένας πρώην εμπορικός, την τελευταία 50ετια (1774-1821) και μετά τη Ρωσο-τουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1774), είχε μεταβληθεί σε καθαρά πολεμικό, με την αύξηση της ναυτικής εκπαίδευσης, εμπειρίας και ετοιμότητας των πληρωμάτων του, τη βελτίωση των τακτικών μάχης αλλά και την ενίσχυσή του με ναυτικά πυροβόλα για την αντιμετώπιση των πειρατών της βόρειας Αφρικής. Ο πυρήνας της δύναμής του αποτελούνταν από τους ισχυρούς στόλους των τριών ναυτικών νησιών Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών και δευτερευόντως της Κάσου, του Γαλαξιδίου και της Σάμου. Ο αριθμός των πλοίων του, που μπορούσαν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις των συγκρούσεων (μπρικο-γολέτες άνω των 180 tn με 12-18 πυροβόλα) ανερχόταν σύμφωνα με ποικίλες πηγές σε περίπου 200.
