Του Χρόνη Βάρσου
Φιλολόγου – ιστορικού ερευνητή
Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΑΡΔΗΝ (τεύχος 122, Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου 2021)
Με αφορμή τα 200 χρόνια από την Εθνική Παλιγγενεσία που εορτάζονται φέτος, γινόμαστε μάρτυρες κάποιων ιδιαιτέρως καινοφανών απόψεων με χαρακτήρα σχεδόν εμμονικό και συχνά αντι-επιστημονικό, εκρηκτικό μείγμα εμπάθειας και ψεύδους, που σχετίζονται με την άοκνη προσπάθεια των γνωστών εθνομηδενιστικών κύκλων να αποδομήσουν το 1821 εν συνόλω, ιδίως μέσω της στοχοποίησης των πλέον εμβληματικών μορφών του Αγώνα, όπως του Κολοκοτρώνη, του Καραϊσκάκη, του Ανδρούτσου και του ιδίου του Καποδίστρια, απαξιώνοντας την τεράστια προσφορά και το έργο τους. Η επιτροπή «Ελλάδα 2021» πρωτοστάτησε σ΄ αυτήν την προσπάθεια, που αποδοκιμάστηκε όμως από τη συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού, για τον οποίο τέτοιες απόψεις παραμένουν σταθερά ξένες και εχθρικές.
Τους τελευταίους μήνες, όλοι όσοι ασχολούνται με την Επανάσταση του 1821, τα γεγονότα, τι αξιολογήσεις, τις κρίσεις και τα συμπεράσματα, γίνονται μάρτυρες μιας συστηματικής προσπάθειας αποδόμησης της προσωπικότητας του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη από την αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, κας Μαρίας Ευθυμίου, πρόσφατα παραιτηθείσης από την «Ελλάδα 2021», που σε κάθε ομιλία της, δια ζώσης ή διαδικτυακά, επιτίθεται προσωπικά στον «Γέρο του Μοριά», θεωρώντας τον ως τον κατεξοχήν υπεύθυνο των εμφυλίων πολέμων της περιόδου Νοεμβρίου 1823 – Ιανουαρίου 1825 και φυσικά των δεινών και των συνεπειών που επέφεραν, αποδίδοντάς του απρεπείς χαρακτηρισμούς και αξιολογώντας εντελώς αρνητικά τη δράση του μέσα από ανιστόρητες κρίσεις που δεν εδράζονται σε πραγματικά δεδομένα.
Παράλληλα, στις ομιλίες της αναφέρεται συστηματικά με απαξιωτικούς όρους στους στρατιωτικούς της Επανάστασης, ιδίως στα άτακτα σώματα, αντίθετα με ό,τι κάνει για τα σώματα των φιλελλήνων, υπερ-προβάλλει τον ρόλο των ξένων Δυνάμεων, των αγγλικών δανείων, τη συμβολή της ναυμαχίας του Ναβαρίνου ως του πλέον καθοριστικού παράγοντα για την Ελληνική Ανεξαρτησία, ενώ χτίζει μέσα από πολυδαίδαλους συλλογισμούς, συχνά αυθαίρετους, την «αγιογραφία» του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, ως της πλέον «χαρισματικής ηγετικής μορφής» που επέλεξε σοφά την πρόσδεση του μελλοντικού κράτους με τη Δύση και την Αγγλία σε αντίθεση με τον «πραξικοπηματία» Κολοκοτρώνη. Επιπλέον, περίοδοι ολόκληροι έντονης πολεμικής δράσης (1823-1824 και 1828-1829) παραλείπονται συνειδητά, περιοχές που έδωσαν αιματηρούς αγώνες (Μακεδονία, Κρήτη) απουσιάζουν από το περιεχόμενο των ομιλιών, οι μορφές του Καραϊσκάκη και του Ανδρούτσου αγνοούνται επιδεικτικά και ασφαλώς αποσιωπάται κάθε ευθύνη της παράταξης των «φιλελεύθερων εκσυγχρονιστών» που αναδείχθηκε νικήτρια στους δύο γύρους των εμφυλίων.
Επιπροσθέτως, το χρονολογικό μοτίβο που αναπαράγεται στο σύνολο των ομιλιών της κας Ευθυμίου είναι σταθερό και σχετικά απλοϊκό: Τα δύο πρώτα χρόνια (1821-1822) η Επανάσταση έχει επιτυχίες και στερεώνεται μετά τα Δερβενάκια. Στη συνέχεια και ενώ η αγγλική πολιτική αλλάζει υπέρ των Ελλήνων (χάρη φυσικά στην «πεφωτισμένη» ηγεσία του Μαυροκορδάτου), έρχεται η «πολιτική φατρία» του Κολοκοτρώνη, μείγμα αρχομανίας και οπορτουνισμού, και επιχειρεί να επιβάλλει στρατιωτική κυβέρνηση (governo militare) οδηγώντας σε δύο γύρους καταστροφικών εμφυλίων (1823-1824). Το επόμενο έτος (1825) η εισβολή του Ιμπραήμ στον Μοριά φέρνει την Επανάσταση στα πρόθυρα της καταστροφής που βιώνει πλέον μόνον ήττες. Ακολουθεί η πολιορκία του Μεσολογγίου και η ηρωική Έξοδος το 1826 για να συνταράξει την Ευρώπη ένα κύμα φιλελληνισμού που μετά την ήττα στο Φάληρο (Απρίλιος 1827) και την παράδοση της Ακρόπολης (Μάιος 1827), θα φέρει τη «σωτήρια» παρέμβαση των ξένων στο όνομα του «ανθρωπισμού», με τη ναυμαχία του Ναβαρίνου και την πολυπόθητη Ανεξαρτησία, φυσικά πάντα ελέω Αγγλίας.
Το ανωτέρω περίγραμμα θα μπορούσε να θεωρηθεί μια απλή προσωπική της εκτίμηση άνευ σημασίας και μια προσέγγιση που είναι ασφαλώς δικαίωμα του κάθε ιστορικού, αν δεν απευθυνόταν σε ένα ευρύτατο κοινό νεολαίας και απλών πολιτών που πραγματικά διψούν να μάθουν για το 1821 γεμίζοντας ασφυκτικά χώρους διαλέξεων ή παρακολουθώντας διαδικτυακά τις ομιλίες της Μαρίας Ευθυμίου. Αντιθέτως η τελευταία περνά μ’ αυτόν τον τρόπο, εντέχνως, ένα τέτοιο ερμηνευτικό σχήμα, που όχι μόνον δεν ισχύει, αλλά προκαλεί σύγχυση, αποδομεί τεράστιες προσωπικότητες του Αγώνα, αλλοιώνει γεγονότα και ημερομηνίες και συνοδεύεται πολύ συχνά από ιστορικά λάθη και ανακρίβειες.
Ο «πραξικοπηματίας Κολοκοτρώνης….
Το μόνιμο αφήγημα της κας Ευθυμίου αφορά (εμμονικά από ένα σημείο και πέρα με δεδομένο ότι το υποστηρίζει με πάθος σε κάθε της δημόσια τοποθέτηση) τις σοβαρές ευθύνες του Κολοκοτρώνη ως του μόνου υπεύθυνου για το ξέσπασμα των 2 εμφυλίων της περιόδου 1823-1824: «η πλευρά του Κολοκοτρώνη ξεκίνησε τον εμφύλιο και ηττήθηκε» (συζήτηση [6] στο 41:45) ή «ο στρατιωτικός ο οποίος έσυρε τον χορό του εμφυλίου – ο πρώτος γύρος είναι ο εμφύλιος του Κολοκοτρώνη» (συνέντευξη [7] στο 15:40), «καταλύτης των εξελίξεων για τον εμφύλιο η υπερβολική ισχυροποίηση του Κολοκοτρώνη και ο τρόπος που χρησιμοποίησε την ισχύ του» (συνέντευξη [7] στο 50:40). Το πρόβλημα με τη συγκεκριμένη τοποθέτηση δεν είναι αν όντως πρέπει να του αποδοθούν ευθύνες ή αν φταίνε και οι δύο πλευρές ή αν θα μπορούσε να αποφευχθεί η αδελφοκτόνα σύγκρουση που έφερε την Επανάσταση στα όρια της καταστροφής (λόγω και της αιγυπτιακής επέμβασης), αλλά το κατά πόσον είναι λογικό να φταίει αποκλειστικά ένα και μόνον πρόσωπο, όπως ισχυρίζεται η ιστορικός σε μια λογική αντιστροφής του κυρίαρχου φιλο-λαϊκού σχήματος «κακοί πολιτικοί – καλοί στρατιωτικοί».
Η επιχειρηματολογία της εδράζεται στη λογική ότι «ο Κολοκοτρώνης μετά τα Δερβενάκια απέκτησε κύρος και ισχύ, διεκδίκησε την εξουσία στη Β΄ Εθνοσυνέλευση στο Άστρος δημιουργώντας φατρία με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και επιδίωξε να κάνει στρατιωτική κυβέρνηση (governo militare)» (ομιλία [8] στο 1:32:00 , συζήτηση [1] στο 47:50 , ομιλία [5] στο 38:00-40:00 , ομιλία [4] στο 39:00-43:00) και ότι «θεώρησε ότι ήρθε η ώρα να πάρουν την εκδίκησή τους οι στρατιωτικοί» (ομιλία [ 5] στο 34:04). Φυσικά πέφτει σε αντιφάσεις και ανακρίβειες αφού ισχυρίζεται ότι «ο Κολοκοτρώνης και οι σύμμαχοί του κρατούν τα κάστρα της Τρίπολης, του Ναυπλίου και του Ακροκορίνθου δικά τους και πάει στην Εθνοσυνέλευση του Άστρους για αναμέτρηση» (ομιλία [8] στο 1:33:30). Αυτό ασφαλώς δεν ισχύει για τον Ακροκόρινθο αφού παραδόθηκε στους Έλληνες στις 26 Οκτωβρίου 1823 και η Β΄ Εθνοσυνέλευση στο Άστρος διεξήχθη το διάστημα 29 Μαρτίου / 10 Απριλίου – 18/30 Απριλίου 1823 (!!). Χρησιμοποιώντας μάλιστα εντελώς εμφυλιο-πολεμικούς όρους εκείνης της εποχής, ενημερώνει το κοινό της Ερμουπόλεως ότι «ο εμφύλιος τελείωσε με νίκη των πατριωτών εναντίον των αντι-πατριωτών» (ομιλία [8] στο 2:20:30). Για τα πολιτικά γεγονότα του 1824 ποτέ δεν ακούγεται σχόλιο για την απόπειρα δολοφονίας του ιδίου του Κολοκοτρώνη τον Ιανουάριο στην Τρίπολη ή του Ανδρούτσου τον Μάιο στο Ναύπλιο ή τη δίκη του Καραϊσκάκη στο Αιτωλικό, τον Απρίλιο του ίδιου έτους για «προδοσία» με ποινή «ισόβιας εξορίας»!
Αν δούμε όμως συνοπτικά τί πραγματικά συνέβη στη Β΄ Εθνοσυνέλευση του Άστρους την Άνοιξη του 1823, θα παρατηρήσουμε ότι προέκυψε ένα νέο Εκτελεστικό υπό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη με αυξημένη επιρροή του Κολοκοτρώνη, και ένα εντελώς εχθρικό Βουλευτικό που ήλεγχε ουσιαστικά ο Μαυροκορδάτος αν και αρχικά γραμματέας του Εκτελεστικού. Η καχυποψία και η αντιζηλία μεταξύ των δύο σωμάτων όλο το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, οδήγησε το Βουλευτικό να φύγει από το Άργος τον Νοέμβριο υπό την απειλή διάλυσής του από το Εκτελεστικό και να σχηματίσει τον Δεκέμβριο του 1823 μια δεύτερη κυβέρνηση στο Κρανίδι που ελεγχόταν από τους Κουντουριώτη – Μαυροκορδάτο – Κωλέττη. Καθώς η αδελφοκτόνα σύγκρουση κλιμακωνόταν και ενώ απορρίφθηκαν όλες οι συμβιβαστικές πρωτοβουλίες (Φεβρουαρίου - Μαΐου 1824) του παλιού Εκτελεστικού (που έδρευε πλέον στην Τρίπολη), η ένοπλη αντιπαράθεση του α΄ γύρου ολοκληρώθηκε με νικητή το νέο Εκτελεστικό και την παράταξη του Μαυροκορδάτου. Τραγική παρένθεση η καταστροφή της Κρήτης, της Κάσου και των Ψαρών το διάστημα Μαΐου-Ιουνίου 1824 όταν οι σουλτανικές δυνάμεις πλαισιωμένες από τις πανίσχυρες αιγυπτιακές θα απειλήσουν θανάσιμα την Επανάσταση που είχε βυθιστεί στην εσωστρέφεια.
Μπορεί όμως να λεχθεί έτσι αυθαίρετα ότι ο Κολοκοτρώνης ήταν ο κύριος υπαίτιος της σύγκρουσης του 1823-1824; Το πρώτο εξάμηνο του 1822 χαρακτηρίστηκε από την απροκάλυπτη υπονόμευση από την κυβέρνηση των προσπαθειών του Κολοκοτρώνη στην πολιορκία της Πάτρας τον Μάρτιο-Ιούνιο και του Ανδρούτσου στην αντίστοιχη προσπάθεια στη Φθιώτιδα τον Απρίλιο-Μάιο, τις πολλαπλές απόπειρες δολοφονίας του, την καθαίρεση, την επικήρυξή του ως ληστή και την καταδίκη του ερήμην εις θάνατον τον Ιούνιο, γεγονός που διέλυσε την άμυνα στη Στερεά εναντίον του οθωμανικού στρατού (που αποδεσμευμένος από το μέτωπο των Ιωαννίνων συγκεντρωνόταν για την εισβολή στον Μοριά). Επιπλέον σημαδεύτηκε από την καταστροφή της Χίου, την καταστροφή της Νάουσας και την καταστολή της Επανάστασης στη δυτική Μακεδονία, την καταστροφική εκστρατεία του Μαυροκορδάτου στην Ήπειρο με τη βαριά ήττα στο Πέτα τον Ιούλιο, τη συνθηκολόγηση του Σουλίου τον Σεπτέμβριο και ιδίως την πλήρη αδρανοποίηση έως «εξαφάνιση» της κυβέρνησης κατά την εισβολή του Δράμαλη στον Μοριά το καλοκαίρι.
Με δεδομένη την ανικανότητα του Εκτελεστικού της Επιδαύρου, και του Μαυροκορδάτου προσωπικά, να διαχειριστούν τα κρίσιμα ζητήματα της Επανάστασης, όπως περίτρανα αποδείχθηκε μέσα σε όλο το 1822, και με τόσους λανθασμένους χειρισμούς, δεν ήταν φυσιολογικό να υπάρξουν αντιδράσεις; Με τέτοιο ρεκόρ αποτυχιών του Εκτελεστικού δεν ήταν λογικό εγνωσμένης αξίας στρατιωτικοί αρχηγοί με μεγάλη λαϊκή αποδοχή (ιδίως μετά τα Δερβενάκια και την καταστροφή της στρατιάς του Δράμαλη) να διεκδικήσουν την εξουσία ή αυτή θεωρούνταν αποκλειστικό «προνόμιο» του Μαυροκορδάτου και των φίλων του; Γιατί δηλαδή αποτελεί ένδειξη απόπειρας πραξικοπήματος η προσπάθεια του Κολοκοτρώνη και του Ανδρούτσου να κυριαρχήσουν στην Εθνοσυνέλευση του Άστρους; Και κατά πόσον «νόμιμη» ήταν τελικά η κυβέρνηση του Κρανιδίου (το νέο Εκτελεστικό δηλαδή) στην οποία έφτασαν - όλως τυχαίως – τα χρήματα του α΄ δανείου (ομιλία [5] στο 1:15:00 , ομιλία [4] στο 1:29:50) με τα οποία διεξήγαγε τον 2ο εμφύλιο (Οκτώβριος 1824 – Ιανουάριος 1825) χρηματοδοτώντας τα ρουμελιώτικα στρατεύματα που εισέβαλαν στον Μοριά εναντίον των αντιπάλων της Πελοποννησίων;
Το σίγουρο είναι ότι ο εμφύλιος της περιόδου αυτής προκάλεσε μεγάλες καταστροφές, όξυνε τα πάθη, δίχασε τους Έλληνες επέτρεψε στον Ιμπραήμ να αξιοποιήσει το χάος που επεκράτησε στο εσωτερικό μέτωπο και να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία της φυλάκισης του Κολοκοτρώνη στην Ύδρα (ως ηττημένου του εμφυλίου) για να αποβιβαστεί ανεμπόδιστα στη Μεθώνη τον Φεβρουάριο του 1825. Ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα στο στρατιωτικό πεδίο το πρώτο 3μηνο του 1825 αν στη Μεσσηνία τότε ηγούνταν ο «Γέρος του Μοριά» και οι 8.000 Ρουμελιώτες βρίσκονταν, όχι στην Πελοπόννησο (!), αλλά στη Δ. Στερεά για να αναχαιτήσουν τον Κιουταχή προ του Μεσολογγίου σε συνδυασμό με την παρουσία του Ανδρούτσου στην ανατολική Ρούμελη; Αν ο στόλος κινητοποιούνταν την Άνοιξη του 1824, όπως έκανε την περίοδο Ιουνίου – Νοεμβρίου, θα σωζόταν ή όχι η Κάσος και τα Ψαρά;
Ο στρατιωτικά «ανεπαρκής» Κολοκοτρώνης…
Αν όμως η κατηγορίες στο πρόσωπο του Κολοκοτρώνη «ως του κατεξοχήν υπευθύνου για τους εμφυλίους» αποτελεί μια προσωπική, «ανεκτή» ως ένα σημείο, εκτίμηση και ερμηνεία, ένα άλλο αυθαίρετο «συμπέρασμα» που κατά κόρον προβάλλεται στις ομιλίες της ιστορικού, είναι απολύτως εξωφρενικό. Αφορά την απαξίωση της πολεμικής προσπάθειας που κατέβαλε ο «Γέρος του Μοριά» στην αντιμετώπιση του Ιμπραήμ από τις 17 Μαΐου 1825, όταν απελευθερώνεται από την κυβέρνηση, μέχρι τουλάχιστον τη ναυμαχία του Ναβαρίνου (8/20 Οκτωβρίου 1827), διάστημα κατά το όποιο είχε την ηγεσία του αγώνα εναντίον της αιγυπτιακής παρουσίας στην Πελοπόννησο. Στη Σύρο επί 34 λεπτά (ομιλία [8] από 1:11:00-1:45:00) κάνει μια ολομέτωπη αήθη επίθεση στον Κολοκοτρώνη μέχρι του σημείου (1:39:00) να ισχυρίζεται ότι «όπου πολέμησε με τον Ιμπραήμ ηττήθηκε», Τα ίδια επαναλαμβάνονται μονότονα και σε συνέντευξη στην ΕΡΤ-2 στις 7/8/2021 στον δημοσιογράφο Πιέρρο Τζανετάκο (συνέντευξη [7] 34:32) όπου τονίζει ότι «ο Κολοκοτρώνης μετά την αποφυλάκισή του δεν νικά σε καμιά μάχη τον Ιμπραήμ διότι δεν διοικεί Πελοποννησίους αλλά Στερεοελλαδίτες που δεν τον ακολουθούν»! Φυσικά είναι γνωστό ότι τα ρουμελιώτικα στρατεύματα όταν βίωσαν το χάος που δημιουργήθηκε στη Μεσσηνία, ιδίως μετά την ήττα στο Κρεμμύδι, και δεδομένης της εισβολής του Κιουταχή στη Στερεά, άρχισαν να φεύγουν τμηματικά για να περάσουν στη Ρούμελη που απειλούνταν. Από 13 Απριλίου 1825 που αρχίζει η τάση φυγής μέχρι την πτώση του Νιόκαστρου (11 Μαΐου) δεν υπάρχουν πλέον στον Μοριά Ρουμελιώτικα στρατεύματα για να διοικήσει ο Κολοκοτρώνης μετά τις 17 του μηνός, όπως λανθασμένα ακούσαμε!
Παραγνωρίζεται έτσι το χάος που παρέλαβε από τους νικητές του 2ου εμφυλίου και συγκεκριμένα από την ανίκανη κυβέρνηση Κουντουριώτη-Κωλέττη-Μαυροκορδάτου. Μια κυβέρνηση που δεν μπόρεσε να αποτρέψει την απόβαση 5.500 Αιγυπτίων του Ιμπραήμ (11-12 Φεβρουαρίου 1825) στη Μεθώνη, που υπέστη συντριπτική ήττα στο Κρεμμύδι Μεσσηνίας (7 Απριλίου), που έχασε το Παλαιόκαστρο (28 Απριλίου), τη Σφακτηρία (26 Απριλίου) και το Νιόκαστρο (11 Μαΐου) και όλα αυτά μέσα σε 3 μήνες. Παρόλο που στη Μεσσηνία τον Φεβρουάριο υπήρχαν 8.000 ελληνικά ένοπλα σώματα Ρουμελιωτών με άξιους ηγήτορες (και μάλιστα φιλο-κυβερνητικούς) όπως ο Γ. Καραϊσκάκης, ο Κ. Τζαβέλας και ο γερο-Καρατάσος, η κυβέρνηση των «εκσυγχρονιστών» επέλεξε για αρχηγό τον - παντελώς ακατάλληλο - πλοίαρχο Κυριάκο Σκούρτη… Φυσικά για όλα αυτά δεν γίνεται ποτέ σε καμιά ομιλία, καμιά αναφορά για ευνοήτους λόγους. Για να μην μιλήσουμε για την πλήρη αποδιοργάνωση του μετώπου στη Στερεά τον Απρίλιο, όταν, ενώ ο Κιουταχής αρχίζει στα δυτικά την πολιορκία του Μεσολογγίου και ο ικανότατος αξιωματικός του Μουστάμπεης εκστρατεύει ταυτόχρονα σε Φωκίδα, Βοιωτία και Λοκρίδα, η κυβέρνηση φροντίζει με ιδιαίτερο ζήλο να συλλάβει τον «απείθαρχο», υπό δυσμένεια από τον Ιούνιο του 1824, και φίλο του Κολοκοτρώνη, Οδυσσέα Ανδρούτσο (7 Απριλίου) και στη συνέχεια να τον δολοφονήσει βάναυσα στην Ακρόπολη (5 Ιουνίου) αποδυναμώνοντας εντελώς την άμυνα στην ανατολική Ρούμελη…
Ο Κολοκοτρώνης μετά την ήττα στο Μανιάκι και τον ηρωικό θάνατο του Παπαφλέσσα (20 Μαΐου), προσπάθησε μέσα σε πολύ δυσμενείς συνθήκες να αναχαιτίσει την πορεία του Ιμπραήμ στην Αρκαδία και έδωσε σκληρές μάχες στην Τραμπάλα (5-7 Ιουνίου), στα Τρίκορφα (23-24 Ιουνίου), στην Αλωνίσταινα (2-3 Ιουλίου) και στη γραμμή Πιάνα-Δαβιά-Χρυσοβίτσι (12-14 Αυγούστου). Στις συγκρούσεις αυτές ασφαλώς δεν κατενίκησε τον αντίπαλο, αλλά σε συνδυασμό με τη φθορά που του προκάλεσε (πάνω από 2.500 απώλειες) και την παράλληλη ήττα του Ιμπραήμ στους Μύλους (13 Ιουνίου), που έσωσε το Ναύπλιο, διαμορφώθηκε ένα τελείως διαφορετικό πολεμικό περιβάλλον στον Μοριά. Η προέλαση και οι επιτυχίες των Αιγυπτίων περιορίστηκαν αισθητά, καθώς μόνον το τρίγωνο Μεθώνη-Κορώνη-Ναβαρίνο ελεγχόταν πλήρως, ενώ στο εξής θα υφίσταντο έναν ανηλεή κλεφτοπόλεμο που θα τους επέφερε σε καθημερινή βάση σοβαρή φθορά. Προφανώς δεν νικήθηκαν συντριπτικά σε κάποια μάχη ανάλογη των Δερβενακίων, αλλά ήταν σαφές ότι δεν μπορούσαν πλέον να καταπνίξουν την Επανάσταση στην Πελοπόννησο.
Τα επιχειρήματα και οι εκτιμήσεις περιττεύουν (φαντάζει πραγματικά αστεία ακόμη και η απόπειρα επιχειρηματολογίας πάνω σ’ αυτά τα τόσο αυτονόητα) όταν οι αριθμοί δηλώνουν από μόνοι τους το μέγεθος της πολεμικής προσπάθειας που κατεβλήθη υπό την ηγεσία του Κολοκοτρώνη εναντίον του Ιμπραήμ. Μεταξύ Φεβρουαρίου-Οκτωβρίου 1825 έγιναν 5 αιγυπτιακές αποβάσεις στη Μεθώνη και μεταφέρθηκαν συνολικά στον Μοριά 32.000 στρατιώτες. Μέχρι την 6η απόβαση (επιπλέον 5.000) τον Αύγουστο του 1827, ο Ιμπραήμ είχε μείνει με λιγότερους από 10.000 άνδρες. Πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτή η απώλεια 22.000 Αιγυπτίων;
Σύμφωνα με τον συνταγματάρχη Giovanni Romei (Χαλήλ αγάς), Ιταλό διοικητή του μηχανικού και του πυροβολικού του Ιμπραήμ (που αλληλογραφούσε και με φιλέλληνες στο στρατόπεδο των Ελλήνων), οι αιγυπτιακές απώλειες μέχρι τα μέσα Μαΐου 1825 (πριν τη μάχη στο Μανιάκι), συμποσούνταν από ποικίλες αιτίες σε 4.000 άνδρες. Αν προσθέσουμε και άλλες 1.000 περίπου απώλειες σε Αρκαδιά (Κυπαρισσία) και Μανιάκι, οι Αιγύπτιοι είχαν συνολικές απώλειες της τάξεως των 5.000 μέχρι να αναλάβει ο Κολοκοτρώνης. Με δεδομένη και την αναφορά του Γάλλου συνταγματάρχη J.A. Seve (Σουλεϋμάν μπέης), υπαρχηγού του Ιμπραήμ, ότι από το Μεσολόγγι, το αιγυπτιακό εκστρατευτικό σώμα των 15.250 ανδρών, επέστρεψε τον Απρίλιο του 1826 στην Πελοπόννησο με μόλις 7.000 δύναμη (ήτοι απώλειες 8.200 ανδρών), οι άλλες 9.000 απώλειες αφορούν την περίοδο Μαΐου 1825 – Αυγούστου 1827 στον Μοριά, όταν δηλαδή την ηγεσία του αγώνα είχε αποκλειστικά ο Κολοκοτρώνης «που δεν πολεμούσε»! Κορυφαίες στιγμές το 1826, ο Ιούνιος και ο Αύγουστος με την επική αντίσταση της Μάνης στις αιγυπτιακές επιθέσεις που επέφερε πάνω από 4.000 απώλειες, η μεγάλη νίκη στο χωριό Μεχμέταγα (Γαρέας Τεγέας) τον Ιούλιο, και το 1827, ο Απρίλιος με τις μάχες στην ορεινή Τριφυλία και ο Ιούνιος του ίδιου έτους στην ηρωική Ι.Μ Μ. Σπηλαίου. Αν αυτό δεν αποτελεί τιτάνιο αγώνα επί ενός πολύ ισχυρού, ικανού και επίμονου αντιπάλου τότε έχουμε χάσει από την εμπάθεια κάθε μέτρο λογικής. Πάντως σύμφωνα με την κα Ευθυμίου «ο Κολοκοτρώνης εξελίσσεται σε πολιτικό μετά το 1825» (ομιλία [4] στο 1:34:40) και «μετά το 1826 είναι μόνον πολιτικός και δεν πολεμά σε καμία μάχη» (ομιλία [8] στο 1:44:20)
Οι … ορδές των «μισθοδοτούμενων» ατάκτων
Αν όμως οι επιθέσεις στο πρόσωπο του Κολοκοτρώνη έχουν και έναν προσωπικό χαρακτήρα, η απροκάλυπτη απαξίωση των άτακτων σωμάτων που σήκωσαν το βάρος του ένοπλου Αγώνα απέναντι σε μια αυτοκρατορία για 9 σχεδόν χρόνια, δεν έχει προηγούμενο, αφού αφορά το σύνολο σχεδόν του ένοπλου λαού που πήρε τα όπλα για να απελευθερωθεί ύστερα από δουλεία 400 χρόνων. Οι προσβλητικοί χαρακτηρισμοί δεν έχουν όριο σε κάθε δημόσια τοποθέτηση της ιστορικού, αφού οι άτακτοι «εξαπατούσαν, δήλωναν ψεύτικη δύναμη ανδρών, λαφυραγωγούσαν, σκοτώνονταν μεταξύ τους για τη λεηλασία, δεν πολεμούσαν χωρίς μισθό, διαμαρτύρονταν για τις καθυστερήσεις στην καταβολή τους, οι αρχηγοί τους ζητούσαν τίτλους και προκαταβολές, εκβίαζαν την κυβέρνηση και την εμπόδιζαν να επιτελέσει το έργο της» (συζήτηση [6] στο 1:19:00-1:25:00 , ομιλία [8] στο 1:52:30 , συζήτηση [5] στο 1:18:35-1:24:00 , ομιλία [4] στο 1:13:00-1:27:00).
Σίγουρα όλα αυτά σε κάποιο βαθμό συνέβαιναν και τα άτακτα σώματα στερούνταν συχνά πειθαρχίας, οργάνωσης και αποτελεσματικότητας, αλλά αυτό ήταν φυσιολογικό μέσα στις δεδομένες συνθήκες. Σε άλλες περιπτώσεις η ποιότητα και η ικανότητα των ηγετών τους καθόριζε σε μεγάλο βαθμό και τη συμπεριφορά αυτών των ομάδων. Από αυτό το σημείο μέχρι να καλλιεργείται η αντίληψη στους ακροατές ότι επρόκειτο για ορδές μισθοδοτούμενων πλιατσικολόγων που λεηλατούσαν χωρίς όριο, υπάρχει διαφορά. Εξάλλου η Επανάσταση ξεκίνησε με τέτοια σώματα και πανάξιους αρχηγούς που κατήγαγαν θριαμβευτικές νίκες και κράτησαν τον Αγώνα ζωντανό μέχρι το τέλος. Όσον αφορά το πειθαρχημένο τακτικό στράτευμα, ποτέ αυτό δεν μπόρεσε να εναρμονιστεί με τη φύση και τον χαρακτήρα του Έλληνα μαχητή του 1821 αλλά και του δεδομένου γεωγραφικού ανάγλυφου και συχνά λειτουργούσε παραπληρωματικά αν όχι ανταγωνιστικά. Το τακτικό δεν πέτυχε εμβληματικές νίκες, το διοικούσαν σχεδόν πάντα φιλέλληνες αξιωματικοί και έτσι παρέμεινε μέχρι το τέλος «ξένο σώμα» για τους υπόλοιπους ενόπλους.
Για την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας, ο ελληνικός στόλος, παρά τις δυσκολίες χρηματοδότησης και την ισχύ του αντιπάλου, κατέβαλε πραγματικά υπεράνθρωπες προσπάθειες απέναντι στον αντίστοιχο τουρκο-αιγυπτιακό στον Πατραϊκό κόλπο, έναν υπερμεγέθη αντίπαλο, με 90 πολεμικά πλοία (μετά τις 6/11/1825) και ανεξάντλητες δυνατότητες ανεφοδιασμού από τη σχεδόν απρόσβλητη γραμμή Αλεξάνδρειας – Σούδας – Μεθώνης – Πάτρας. Στα πλαίσια της ναυτικής υποστήριξης και του ανεφοδιασμού του πολιορκημένου Μεσολογγίου (Απρίλιος 1825 – Απρίλιος 1826) διεξήχθησαν συνολικά 5 ναυτικές εκστρατείες [14]· και στο τέλος, καθώς ήταν πρακτικά αδύνατον πλέον να διοχετευθούν εφόδια και τρόφιμα στους «Ελεύθερους Πολιορκημένους», λόγω της κατοχής της λιμνοθάλασσας από τις τουρκοαιγυπτιακές δυνάμεις αλλά και της ισχύος του αντιπάλου, ο ελληνικός στόλος αποσύρθηκε την επομένη της πτώσης της ηρωικής πόλης.
Ευτυχώς ήρθαν οι ξένοι και μας … έσωσαν
Η κα Ευθυμίου σε όλες τις δημόσιες τοποθετήσεις της υπερ-προβάλλει τον ρόλο της ναυμαχίας του Ναβαρίνου (8/20 Οκτωβρίου 1827), καλλιεργώντας την εντύπωση ότι η Επανάσταση μέχρι τότε είχε ηττηθεί οριστικά κάτω από το βάρος των νικών του Κιουταχή και του Ιμπραήμ μετά την ήττα στο Φάληρο (μάχη Αναλάτου 24 Απριλίου 1827) και την παράδοση της Ακρόπολης, ένα μήνα μετά (24 Μαΐου 1827), και σώθηκε αποκλειστικά με την παρέμβαση των ξένων δυνάμεων που τη θεωρεί ως «την πρώτη κοινή παρέμβαση στην ιστορία για αποτροπή μιας ανθρωπιστικής καταστροφής» (συνέντευξη [7] στο 45:30 , συζήτηση [5] στο 49:40 , συζήτηση [6] στο 2:14:10).
Όσον αφορά τη συγκεκριμένη μάχη στο Φάληρο, ενώ ορθά γίνεται ενδελεχής αναφορά στην παρουσία χιλιάδων ετεροχθόνων Ελλήνων και τακτικών φιλελλήνων στο στρατόπεδο της Αττικής με στόχο τη σωτηρία της πολιορκημένης Ακρόπολης, ποτέ δεν συμβαίνει το ίδιο για τον Γ. Καραϊσκάκη, που με το τιτάνιο έργο της συγκρότησης αυτού του πλέον πολυάριθμου ελληνικού στρατοπέδου και την επική εκστρατεία του στη Ρούμελη (Οκτώβριος 1826 – Φεβρουάριος 1827) παραλίγο να επιφέρει τη συντριβή του Κιουταχή στην Αττική και τη νίκη της Επανάστασης, αν δεν χανόταν κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες λίγο πριν την εκδήλωση της επίθεσης (συζήτηση [6] στο 2:03:30-2:10:10 , ομιλία [8] στο 1:40:40 , ομιλία [4] στο 45:50-47:00). Ακόμη και η απροκάλυπτη, αποικιακού τύπου, παρέμβαση του Λονδίνου και επιβολή αναγκαστικής αγγλικής ηγεσίας στις ελληνικές χερσαίες και ναυτικές δυνάμεις τον Απρίλιο του 1827 (Ρ. Τσώρτς και Τ. Κόχραν), που τόσο καταστροφικά λειτούργησε στη μάχη του Φαλήρου, αποδίδεται πάλι στον … Κολοκοτρώνη που σύμφωνα με την κα Ευθυμίου, εκείνος ήταν που τους πρότεινε και τους επέβαλε στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας! (ομιλία [4] στο 1:35;30 / συζήτηση [6] στο 2:08:00 / ομιλία [8] στο 01:44:10 / συζήτηση [5] στο 46:00 / συζήτηση [1] στο 48:40). Ο τελευταίος μάλιστα θεωρείται και θιασώτης της Πράξης της Υποτέλειας και της αίτησης προστασίας στην Αγγλία τον Ιούλιο του 1825 αφού την υπογράφει πρώτος και άρα «ο αυτονόητος εκφραστής της αγγλικής παρουσίας στην Ελλάδα»…! (συζήτηση [1] στο 48:10 , ομιλία [4] στο 1:35:00).
Επιπλέον απαντώντας σε ερώτηση που ετέθη (συζήτηση [6] στο 2:10:18) θεωρεί ότι χωρίς το Ναβαρίνο θα είχαμε αυτόνομο κράτος έως τον Ισθμό! Μα η ναυμαχία έγινε όχι για την ανεξαρτησία αλλά για να επιβληθεί θεωρητικά η ανακωχή που προέβλεπε η Ιουλιανή Συνθήκη του Λονδίνου της 6ης Ιουλίου 1827 ώστε να ξεκινήσουν συζητήσεις για τα σύνορα του νέου αυτόνομου κράτους. Γι’ αυτό το 1ο Πρωτόκολλο του Λονδίνου στις 4/16 Νοεμβρίου 1828 προβλέπει αυτονομία με όρια Πελοπόννησο-Κυκλάδες! Ασφαλώς η ναυτική δράση των 3 δυνάμεων στον κόλπο της Πύλου με την καταστροφή του τουρκο-αιγυπτιακού στόλου συνέβαλε τα μέγιστα στη νικηφόρο έκβαση του Αγώνα αλλά αυτός τελείωσε στρατιωτικά 2 χρόνια μετά, με την μάχη της Πέτρας στη Βοιωτία (12 Σεπτεμβρίου 1829), και διπλωματικά 5 χρόνια μετά, με την αποδοχή από τον σουλτάνο των νέων συνόρων (Διακοίνωση της Πύλης στις 14/26 Δεκεμβρίου 1832)! Χρειάστηκε από την πλευρά του Καποδίστρια να γίνει μια τεράστια πολεμική κινητοποίηση για την ανακατάληψη της Στερεάς (λόγω του Κυβερνήτη δεν μείναμε μέχρι τον Ισθμό, όπως ήθελε η Αγγλία, και όχι λόγω του Ναβαρίνου…) και να διεξαχθεί ένας επίμονος ευφυής διπλωματικός αγώνας για τη διεύρυνση των συνόρων. Εξάλλου ο Ιμπραήμ παρέμεινε στην Πελοπόννησο ένα ακόμη έτος μετά τη ναυμαχία του Ναβαρίνου, καταστρέφοντας τα πάντα, και αποχώρησε μόλις τον Σεπτέμβριο του 1828 λόγω της εκστρατείας του γαλλικού στρατού του Μαιζών (Maison), ενώ η Στερεά απελευθερώθηκε αποκλειστικά από ελληνικά σώματα. Η κολοσσιαία αυτή προσπάθεια δεν αποτελεί αντικείμενο των ομιλιών της κας Ευθυμίου και έτσι το κοινό δεν ακούει ποτέ για την εκστρατεία του Ρ. Τσώρτς στη δυτική Στερεά, του Κίτσου Τζαβέλα στην κεντρική και του Δημητρίου Υψηλάντη στην ανατολική το 1828-1829.
Παράλληλα στις ομιλίες δεν αναδεικνύεται καν η μέγιστη βαρύτητα της συντριπτικής ρωσσικής νίκης στον πόλεμο απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (Απρίλιος 1828 – Σεπτέμβριος 1829), που ουσιαστικά επέβαλε στον σουλτάνο το Πρωτόκολλο της 10/22 Μαρτίου 1829 (αυτονομία με σύνορα Αμβρακικού-Παγασητικού) και βέβαια την αποδοχή του όρου περί ανακωχής που όριζε η Ιουλιανή Συνθήκη του Λονδίνου (24 Ιουνίου / 6 Ιουλίου 1827) λήγοντας επί της ουσίας με τη Συνθήκη της Αδριανουπόλεως (2/14 Σεπτεμβρίου 1829) τον 9ετή Αγώνα των Ελλήνων. Αντιθέτως η Ανεξαρτησία θεωρείται αποκλειστικά δώρο της αγγλικής πολιτικής και η διάθεση «αγιοποίησής» της έκδηλη. Ασφαλώς όχι τυχαία, αφού σε όλες ανεξαιρέτως τις ομιλίες ειρωνεύεται απροκάλυπτα τον προεπαναστατικό φιλο-ρωσισμό των Ελλήνων (απόλυτα φυσιολογικό γεγονός αφού η Ρωσσία είχε πολεμήσει μέχρι το 1812 σε 7 πολέμους με την Οθωμανική Αυτοκρατορία ενώ η Αγγλία ήταν σταθερός σύμμαχος του σουλτάνου από το 1809).
Η πρόσδεση του νέου Ελληνικού κράτους στη Δύση και η «σωτήρια σύνδεση» με την Αγγλία ειδικότερα (σύμφωνα με την ιστορικό «η ελληνική Επανάσταση είναι παιδί με τη σειρά της Ολλανδικής και της Αγγλικής επανάστασης του 17ου αιώνα και της Γαλλικής και της Αμερικανικής του 18ου» (συζήτηση [5] στο 06:00:00), αποτελεί κατ’ αυτή μια «σοφή πολιτική κίνηση» του Μαυροκορδάτου, «του μεγίστου των πολιτικών του Αγώνα με απόσταση, που έχει αδικηθεί όσο κανείς άλλος από την ιστορία» (συζήτηση [6] στο 2:11:04), το προσωπείο του οποίου, χωρίς κανένα ψεγάδι, σκιαγραφεί αδιαλείπτως και ακούραστα ως «του πλέον χαρισματικού ηγέτη και ιδιοφυούς πολιτικού» (ομιλία [4] στο 31:50-34:00 / συζήτηση [6] στο 49:40). Παραγνωρίζεται έτσι ο ρόλος των δύο δανείων, η επίδρασή τους στον εμφύλιο, ο βαθμός εξάρτησης που προκάλεσαν και ο σκοτεινός ρόλος του αγγλικού παράγοντα στην εξέλιξη της Επανάστασης.
Δυστυχώς, η τάση απαξίωσης της πολεμικής δράσης των αγωνιστών, επιφανών ηγητόρων και απλών μαχητών, σε αντιπαραβολή με τους «ικανούς» πολιτικούς, τη διπλωματία και τους ξένους που μας «έσωσαν», είναι σαφέστατα έκδηλη όχι μόνο στα μέλη της επιτροπής «Ελλάδα 2021» αλλά και σε τοποθετήσεις όπως οι ανωτέρω. Η κυριαρχία των απόψεων του εθνομηδενισμού είναι δεδομένη στα πανεπιστημιακά ιδρύματα και τα ΜΜΕ. Στην πλειοψηφία όμως του ελληνικού λαού ήταν και θα παραμείνουν πάντα απελπιστικά μειοψηφικές, όσο τουλάχιστον η συλλογική μνήμη θα συντηρεί μέσα της το αντιστασιακό ήθος του Ελληνισμού και τις μορφές των ηρώων που έδωσαν τα πάντα για την Ελευθερία μας.
*όλες οι ημερομηνίες αφορούν το παλιό Ιουλιανό ημερολόγιο
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. Διαδικτυακή συζήτηση με τον Αριστείδη Χατζή στις 19/11/20 που διοργάνωσε το ΚΕΦΙΜ με θέμα: «200 Χρόνια από τη Φιλελεύθερη Επανάσταση» https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=21pXdRnz7O0
2. Διαδικτυακή συζήτηση στην εκπομπή «ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ» του Γ. Σαχίνη στις 15/01/2021 με θέμα: «Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 – Άξονες Εθνικής Αυτοσυνειδησίας 200 χρόνια μετά» http://www.cretetv.gr/antitheseis/shows-antitheseis/12770-antitheseis-h-ellhnikh-epanastash-toy-1821-aksones-ethnikhs-aytosyneidhsias-200-xronia-meta/
3. Συνέντευξή στο insidestory.gr στις 26/01/2021 με θέμα: «Ποια είναι τα 10 πράγματα που θα έπρεπε οπωσδήποτε να πει σε κάποιον που δεν γνωρίζει απολύτως τίποτα για την ελληνική επανάσταση»
https://insidestory.gr/article/ixeres-mono-deka-pragmata-gia-tin-elliniki-epanastasi
4. Διαδικτυακή ομιλία στις 19/03/2021 που διοργάνωσε η «ΕΣΤΙΑ Ν. Σμύρνης» με θέμα: «1821: Οι τομές μιας Επανάστασης» https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=fP6gV-mu4LY&t=2976s
5. Διαδικτυακή συζήτηση στις 12/05/2021 με αφορμή τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, που διοργάνωσαν «Οι Φίλοι του Μουσείου Μπενάκη» https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=dS56XK72hWg
6. Διαδικτυακή συζήτηση που διοργάνωσε στις 23/6/2021 η «Πολιτιστική Εταιρεία επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος» με θέμα: «200 χρόνια ελεύθερης Ελλάδας 1821-2021. Τομές και συνέχειες»https://www.youtube.com/watch?v=ZkixhIqvAhA
7. Συνέντευξη στην ΕΡΤ2 στις 7/8/2021 στον δημοσιογράφο Πιέρρο Τζανετάκο στην εκπομπή «Κείμενα του 1821» https://www.ertflix.gr/vod/vod.153492-keimena-tou-7 8. Ομιλία στην Ερμούπολη της Σύρου στο θέατρο «Απόλλων» στις 13/9/2021 σε εκδήλωση που διοργάνωσε ο «Σύλλογος Μικρασιατών Ερμούπολης Σύρου» με θέμα: «1821: Συνέχειες και Ασυνέχειες» https://www.youtube.com/watch?v=aJPvkcNtkJ89. Μαρία Ευθυμίου, Μάκης Προβατάς, «Ρίζες και θεμέλια. Οδόσημα της Ιστορίας του Ελληνισμού», Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2020
10. ΚΕΦΙΜ, «Πώς βλέπουν οι Έλληνες την Επανάσταση του 1821;» http://kefim.org/pos-vlepoun-oi-ellines-to-1821/
11. Γιώργου Καραμπελιά, «Η Μαρία Ευθυμίου στον δρόμο της Μαρίας Ρεπούση;» (εφημερίδα Ρήξη Σεπτεμβρίου 2021, φύλλο 171) https://ardin-rixi.gr/archives/238336
12. Κωνσταντίνου Χολέβα, «Η προσπάθεια απαξίωσης του Θ. Κολοκοτρώνη και η ιστορική αλήθεια» (εφημερίδα Ρήξη Σεπτεμβρίου 2021, φύλλο 171) https://ardin-rixi.gr/archives/238319
13. Χρόνη Βάρσου, «Η προσπάθεια απαξίωσης των αγωνιστών του 1821 συνεχίζεται» (εφημερίδα Ρήξη Φεβρουαρίου 2021, φύλλο 165) https://ardin-rixi.gr/archives/231898
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου